“
روش به هنگام سیستمی جامع برای کنترل موجودیهای تولید است. در این سیستم هیچ موجودی مواد اولیهای خریداری نمی شود و هیچ محصولی ساخته نمی شود؛ مگر در هنگام ضرورت. این سیستم اساسا” بر کاهش هزینه ها از طریق حذف موجودیهای انبار تمرکز دارد.
با توجه به مطالب فوقالذکر، اگر بخواهیم یک تعریف جامع از روش به هنگام ارائه دهیم باید بگوییم: «روش به هنگام تفکر و نگرشی نوین در اداره سازمان های صنعتی است که اصول، روشها و تکنیکهای برخاسته از آن، حذف کامل و جامع اتلاف و افزایش بهره وری را در تمامی فعالیتها اعم از داخل و خارج سازمان دنبال می کند.» روش به هنگام امروزه به معنی «تولید با حداقل اتلاف» نیز به کار میرود. منظور از اتلاف، تمامی فعالیتهایی است که موجب مصرف منابع می شود ولی ارزشی برای مشتری ایجاد نمینماید (فاضل و کسائی، ۱۳۷۷). سیستم تولید به هنگام و آثار ان در نمودار شماره ۲-۲ ارائه شده است.
نمودار ۲-۲٫ سیستم تولید به هنگام و نتایج آن
۲-۱۱-۳-۲- تاریخچه روش به هنگام
بعد از جنگ جهانی دوم، مردم ژاپن در تلاش برای ساخت مجدد اقتصاد کشورشان برآمدند. در آن زمان، روشهای سنتی تولید، پاسخگوی نیاز این کشور نبود و یکی از دلایلی که ژاپنیها مجبور شدند به شیوه های جدید روی بیاورند، کمبود فضا و وسعت کم کشورشان بود. دلیل دیگر این بود که ژاپن کشوری با جمعیت زیاد و منابع طبیعی بسیار اندک است؛ بنابرین طبیعی است که آنها نسبت به اتلاف منابع، بسیار حساس باشند. ژاپنیها، همچنین نگهداری موجودیها را غیرمفید میدانستند؛ زیرا این امر نیازمند انبارهای بزرگ بود و باعث راکد ماندن سرمایه میشد.
دلایل فوق باعث پدید آمدن فلسفه مدیریتی به نام just- in- time شد که این عبارت، اصطلاحی انگلیسی است که در زبان فارسی می‌توان واژه هایی مثل «فقط به هنگام» یا «فقط به موقع» را برای آن به کار برد. اضافه کردن پیشوند «فقط» برای تأکید است؛ یعنی نه دیرتر، نه زودتر، بلکه فقط به هنگام.
این فلسفه برای اولین بار در دهه ۱۹۵۰ میلادی توسط تاییچی اهنو[۷۱] در کارخانه تویوتا[۷۲] توسعه یافت که هدف آن برآورده ساختن تقاضای مشتریان با حداقل تأخیر بود. پس از آن در اوایل دهه ۱۹۷۰ بسیاری از کارخانه‌ها ژاپنی این سیستم را پیاده کردند. از این رو تاییچی اهنو به عنوان پدر روش به هنگام شناخته می شود (مشبکی، ۱۳۷۵).
ظهور روش به هنگام در ژاپن، با یک سری جنبه های فرهنگی قوی در این کشور مرتبط بود. برخی اصول اخلاقی کار در ژاپن که در پیدایش روش به هنگام بسیار مؤثر بودند، عبارتند از:
-
- کارگران، انگیزه زیادی برای دستیابی به بهبود مستمر دارند و همیشه سعی می‌کنند از موقعیتی که در آن قرار دارند، فراتر روند و پیشرفت کنند و معتقدند که همیشه استانداردهای بالاتری از استانداردهای کنونی، برای دستیابی وجود دارد؛
-
- شرکتها، روی تلاش گروهی تمرکز می‌کنند که این امر مستلزم ترکیب استعدادها و مهارت های کلیه کارکنان در حل مشکلات و همچنین فرایند تصمیم گیری است؛
-
- کار، بر فراغت و آسودگی مقدم است. به عنوان مثال برای یک کارگر ژاپنی، غیرعادی نیست که ۱۴ ساعت در روز کار کند؛ و
- کارگران، تمایل دارند که در سرتاسر دوره کار و خدمتشان در یک شرکت باقی بمانند. این امر برای آنها، این فرصت را ایجاد می کند که مهارت ها و توانایی‌های خود را در یک روند مستمر ارائه کنند (فاضل و کسائی، ۱۳۷۷)
۲-۱۱-۳-۳- مفهوم سیستم مدیریت به هنگام موجودیها
سیستم مدیریت به هنگام تولید و موجودیها، سیستم کنترل جامعی برای مدیریت تولید و موجودیها است که بر اساس آن، هیچ مواد خامی خریداری و هیچ محصولی تولید نمی شود، مگر به وقت نیاز. بر این اساس، مواد خام و قطعات تا زمانی که در یکی از مراحل تولید مورد نیاز نباشند، خریداری نمیشوند و تولید قطعات اصلی و مونتاژ آنها تا زمانی که از مرحله بعدی تولید اعلام نیاز نشود، صورت نمیگیرد. هدف اولیه این سیستم کاهش یا حذف موجودیها، از مواد خام گرفته تا کالاهای تکمیل شده، در تمام مراحل تولید است (هیلتون، ۱۳۸۵).
تحت شرایط ایدهآل، یک شرکت با به کارگیری سیستم مدیریت به هنگام موجودیها تنها مواد مورد نیاز برای تأمین نیازهای همان روز را خریداری می کند. به علاوه شرکت هیچ کار در جریان ساختی را در پایان روز نخواهد داشت و همه کالاهای تکمیل شده در طول روز فوراً به مشتریها عرضه میشوند. به این ترتیب، سیستم مدیریت به هنگام موجودیها به معنای این است که مواد خامی که به موقع دریافت شده‌اند وارد تولید میشوند، قطعات تولیدی که به موقع تکمیل شده‌اند، مونتاژ میگردند و محصولاتی که درست به هنگام تکمیل شده‌اند، تحویل مشتری میشوند (گاریسون و نورین[۷۳]، ۲۰۰۰). بر اساس آنچه گفته شد می‌توان نتیجه گرفت که سیستم مذکور روشی برای مدیریت خرید، تولید و فروش است، به طوری که بر اساس آن شرکت سعی می کند:
-
- مواد اولیه را فقط زمانی خریداری کند که در زمان تولید در دسترس باشند.
-
- هر قطعه را فقط در زمانی تولید کند که درست زمانی که در مراحل بعدی تولید به آن نیاز است در دسترس باشد.
- هرکالا را فقط زمانی مونتاژ کند که درست در زمان فروش در دسترس باشد. بنابرین سیستم مدیریت به هنگام موجود ی ها را باید در دو عرصه تولید به هنگام و خرید به هنگام مورد بررسی قرار داد و عناصر و الزامات اجرای آن را در این دو عرصه فراهم نمود (خدامیپور، ۱۳۸۸).
۲-۱۱-۳-۴- اهداف اجرای روش به هنگام
به طور کلی می‌توان چند هدف اساسی برای روش به هنگام بیان نمود که عبارتند از:
-
- حذف تمام فعالیتهایی که هیچ گونه ارزش افزودهای به محصول اضافه نمیکند.
-
- کیفیت مطلوب تولید-در روش به هنگام انجام درست هر فعالیت در اولین مرتبه امری حیاتی است و کیفیت تولید باید تضمین شده باشد.
-
- تأکید بر بهبود مداوم- فلسفه کایزن یا بهبود مداوم در سیستم تولیدی روش به هنگام در حد اعلای آن استفاده می شود.
- تأکید بر سادهسازی عملیات- در روش به هنگام سعی بر این است که عملیات در سادهترین شکل خود انجام شوند (مشبکی، ۱۳۷۵).
۲-۱۱-۳-۵- مزایای روش به هنگام
مزایای استفاده از روش به هنگام بیشتر از آن چیزی هستند که در گزارش مالی شرکت بیان میشوند (اینمان و مهرا[۷۴]، ۱۹۹۳). برخی مطالعات، نشان داده اند که گاهی اوقات ممکن است روش به هنگام باعث بهبود عملکرد مالی شرکت نشود. حتی هنگامی که عملکرد مالی یک شرکت بهبود یافته باشد نیز، نسبت دادن این بهبود به روش به هنگام کار مشکلی است. روش به هنگام اساسا” روی عملکرد غیرمالی و بلندمدت تمرکز دارد.
“
فرم در حال بارگذاری ...